Voor Blinde Paniek schrijft journalist en filmwetenschapper Sacha over de vijf films die haar leven veranderden. Ooit was ze verloren, als blinde in een zee vol beelden. Totdat The Royal Tenenbaums haar de ogen opende.
Het lijkt zo vanzelfsprekend: waarnemen. Maar zien staat vaak niet gelijk aan kijken, en als je kijkt dan zie je niet altijd. Als kersverse filmstudent was ik nog stekeblind. Totdat mijn klasgenoot Jelle voorstelde The Royal Tenenbaums (Wes Anderson, 2001) te kijken.
Ik wist niet wat ik zag, die eerste keer! Vanaf de openingsscène neemt Anderson je mee in de wereld van de Tenenbaums. In een exposé dat meer weg heeft van een boek dan een film – compleet met voiceover door Alec Baldwin – worden de personages en hun gewoonten geïntroduceerd. Het uiteengevallen gezin, dat ooit bestond uit Royal (Gene Hackman), Etheline (Anjelica Huston) en hun drie wonderkinderen Chas (Ben Stiller), Richie (Luke Wilson) en de geadopteerde Margot (Gwyneth Paltrow) komt weer bij elkaar als Royal op een dag meedeelt ongeneeslijk ziek te zijn. Dat klinkt op papier misschien droogjes, maar op film is het een feest van subtiele details die samen het verhaal vormen. Elk shot is perfect gekadreerd, elk onderdeel van dat shot heeft betekenis. Het is Andersons handelsmerk. Een wereld, opgebouwd uit ontelbaar veel details, die er nooit helemaal echt uitziet, maar wel echt voelt. Een sprookje voor volwassenen.
Het was een van de eerste keren dat ik een film gelijk na afloop opnieuw aanzette. En ook de tweede keer keek ik mijn ogen uit. Doorspekt met referenties naar andere films en filmmakers is Andersons werk de droom van elke cinefiel. Zo passeren in The Royal Tenenbaums onder andere de grandeur en thematiek van Orson Welles, de editing technieken van de Franse New Wave en een op Scorsese geïnspireerd gebruik van muziek en slow motion. Niet alleen in zijn stijl zitten verrassingen verborgen. Hoewel Anderson vaak is bekritiseerd om zijn nauwgezet gestileerde filmkaders, die erop zouden wijzen dat het hem alleen om uiterlijk gaat en niet om innerlijk, heeft elk detail betekenis; niets is alleen voor de show. De kleding van de personages vertelt in een oogopslag alles over hun geschiedenis en innerlijke worstelingen; als Margot in de openingssequentie Chekhov leest, dan is dit een aanwijzing voor het verloop van haar carrière. En iedere keer als je zo’n schijnbaar speels, maar betekenisvol detail ontdekt, voelt het alsof je een cadeautje openmaakt.
Deze stortvloed aan visuele informatie klinkt intimiderend, maar is subtiel. Het is Andersons manier om de kijker onderdeel te maken van de wereld die hij schept. En om de doorgang van de realiteit naar het Anderson-universum zo prettig mogelijk te maken, worden we begeleid door muziek. Het is de muzak-cover van ‘Hey Jude’ die ons meeneemt in de stroom van de film, Nico’s ‘These Days’ drukt alles uit wat Richie niet tegen Margot durft te zeggen bij hun wederzien. Hoe dieper we in deze filmwereld duiken, hoe meer we zien en voelen. Als Elliot Smith ‘Needle in The Hay’ inzet, zijn al onze zintuigen zo sensitief dat de zelfmoordpoging van Richie ondanks de afwijkende montage, kadrering en zelfs kleur, de grootste impact heeft.
Net als de personages in The Royal Tenenbaums leren we ons lesje: stel je open en dan pas kun je een volgende stap zetten in je leven. Wanneer de film is afgelopen zijn we beïnvloed, onze kijk is veranderd. De kleuren lijken helderder, het geluid zuiverder. Anderson heeft ons leren kijken, leren luisteren en als resultaat beter leren voelen. Ooit waren we blind, maar nu kunnen we zien. Er ligt een hele nieuwe wereld aan onze voeten, die we nu kunnen gaan ontdekken.
The Royal Tenenbaums:
De zelfmoordpoging van Richie:
Auteur: Sacha (1987) is een klein meisje met een grote mond. Met wortels in Moskou, Los Angeles en Leiderdorp brengt ze het liefst tijd door in haar natuurlijke habitat: op haar eigen bank in Amsterdam. Ze studeerde filmproductie en scenario-schrijven en rondde vorig jaar de master Film Studies af. Tegenwoordig is ze freelance journalist en dramaturg met een grote voorliefde voor breien en biggetjes.
Blinde Paniek 